Dinh dưỡng cho người lớn mắc bệnh Celiac

Bệnh Celiac là một tình trạng tự miễn mãn tính trong đó việc ăn các thực phẩm có chứa gluten khiến hệ thống miễn dịch tấn công và gây tổn thương ruột non. Bài viết dưới đây cung cấp kiến thức về bệnh Celiac cũng như chế độ dinh dưỡng cho nhóm đối tượng này.

1. Celiac là gì, nguyên nhân và triệu chứng bệnh Celiac

1.1. Định nghĩa, cơ chế bệnh

Bệnh Celiac là một bệnh tự miễn nghiêm trọng, xảy ra khi ruột non của bạn bị tổn thương khi bạn ăn thực phẩm có chứa gluten.

Gluten là một loại protein có trong các loại thực phẩm như lúa mì, lúa mạch đen, cây đại mạch… Khi những người mắc bệnh Celiac ăn thực phẩm có chứa loại protein này, cơ thể họ sẽ tạo ra phản ứng miễn dịch tấn công ruột non, dẫn đến niêm mạc ruột non bị viêm và các nhung mao teo lại, giảm khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng cho cơ thể.

Hình 1: Nhung mao ruột non của người khỏe mạnh và người mắc bệnh Celiac

1.2. Nguyên nhân gây bệnh

Đối với những bệnh lý tự miễn, hệ thống miễn dịch của cơ thể bạn (hệ thống phòng thủ của cơ thể chống lại các tác nhân nhiễm trùng) nhầm lẫn các mô khỏe mạnh là những yếu tố gây hại đến cơ thể, do đó chúng tấn công mạnh mẽ, chống lại các mô này.

Trong bệnh Celiac, hệ thống miễn dịch nhầm gluten là mối đe dọa đối với cơ thể và tấn công chúng. Điều này làm hư hại niêm mạc ruột non, phá vỡ khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng từ thực phẩm vào trong cơ thể.

1.3. Triệu chứng bệnh

Ăn thực phẩm có chứa gluten có thể gây ra một loạt các triệu chứng đường ruột, chẳng hạn như:

Tiêu chảy, có thể có mùi khó chịu
Đau bụng
Chướng bụng, đầy hơi
Khó tiêu
Táo bón
Buồn nôn và nôn

Bên cạnh các triệu chứng tiêu biểu trên, bệnh Celiac cũng có thể gây ra các triệu chứng chung hơn, bao gồm:

Mệt mỏi do không hấp thu đủ chất dinh dưỡng
Sụt cân không chủ ý
Phát ban, ngứa, phồng rộp trên da (viêm da dạng herpes)

Bệnh thần kinh ngoại biên
Đau khớp

2.Chế độ dinh dưỡng cho người mắc bệnh Celiac

2.1. Chế độ ăn không gluten

Cách điều trị duy nhất cho bệnh Celiac là tuân theo chế độ ăn không chứa gluten thật nghiêm ngặt. Người bệnh nên tránh hoàn toàn sử dụng các sản phẩm có chứa gluten như sau:

Bánh mì, sợi mỳ Ý, nui…
Ngũ cốc ăn sáng
Bia
Mạch nha, hoặc các sản phẩm làm từ mạch nha như bột mạch nha, giấm mạch nha, syrup mạch nha…
Các loại nước sốt chấm, sốt salad công nghiệp
Màu thực phẩm

Hình 2: Các sản phẩm thường chứa gluten

Ngoài các loại thực phẩm có chứa gluten kể trên, người bệnh vẫn còn rất nhiều sự lựa chọn thực phẩm khác. Do đó, cần chú trọng ăn uống lành mạnh, đầy đủ các nhóm chất để cung cấp đủ chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể. Các loại thực phẩm không chứa gluten mà người bệnh có thể thoải mái tiêu thụ như:

Ở nhóm chất bột đường: gạo (bao gồm cả gạo lứt), khoai tây, bắp, sắn, hạt quinoa, kiều mạch; bột làm từ các loại thực phẩm không chứa gluten, như bột khoai tây, bột gạo, bột bắp, bột sắn dây, bột đậu các loại.
Ở nhóm chất đạm: thịt nạc, cá, trứng, các loại đậu chưa qua chế biến, bảo quản.
Ở nhóm chất béo: các loại hạt, dầu thực vật, mỡ động vật.
Ở nhóm vitamin và khoáng chất: các loại rau củ, trái cây tươi sẽ không chứa gluten, nhưng các loại khô, đông lạnh và đóng hộp có thể có thành phần chứa gluten, bao gồm cả trong nước sốt.

Hình 3: Chế độ ăn không gluten

2.2. Bổ sung vitamin và khoáng chất bằng viên uống bổ sung

Do niêm mạc ruột bị tổn thương, người mắc bệnh Celiac thường thiếu hụt một số loại vitamin và khoáng chất do chúng không được hấp thu tốt thông qua chế độ ăn. Thông thường, những người mắc bệnh Celiac thường thiếu:

Các khoáng chất: sắt, canxi, magiê, kẽm, đồng
Các vitamin: vitamin B9 (folate), vitamin B3 (niacin), vitamin B2 (riboflavin), vitamin B12 và vitamin D, vitamin B6

Ngoài ra, bệnh nhân có thể vẫn bị thiếu vitamin B vì chế độ ăn không chứa gluten có thể không cung cấp đủ chất dinh dưỡng này. Do đó, việc bổ sung vitamin tổng hợp không chứa gluten hàng ngày sẽ giúp cung cấp đủ vitamin và khoáng chất cần thiết cho người bệnh Celiac.

Hình 4: Bổ sung viên uống vitamin và khoáng chất bằng viên uống bổ sung

3. Lời khuyên và thói quen ăn uống cho người bệnh Celiac

3.1. Đọc kỹ nhãn mác thực phẩm

Nếu bạn được chẩn đoán mắc bệnh Celiac, bạn cần đọc kỹ nhãn dán thực phẩm trước khi mua để biết chắc rằng sản phẩm ấy có chứa gluten không. Các sản phẩm bao gói, chế biến sẵn có khả năng cao chứa gluten như: bánh mì, ngũ cốc ăn sáng, sợi mỳ Ý, bánh quy, bánh bông lan, kẹo, snack, súp đóng hộp, các loại sốt chấm…

Do đó, khi đi siêu thị, bạn hãy:

Đọc danh sách thành phần: Kiểm tra danh sách thành phần trên nhãn bao bì, xem danh sách này có bao gồm lúa mì, lúa mạch, lúa mạch đen không.
Một số loại thực phẩm có chữ “không chứa gluten” (gluten free) trên bao bì sẽ an toàn với người bệnh Celiac.

Hình 5: Đọc kỹ bao bì thực phẩm trước khi mua

3.2. Cẩn trọng khi ăn yến mạch

Bản chất yến mạch tự nhiên không chứa gluten, nhưng người mắc bệnh Celiac cần rất thận trọng khi ăn loại thực phẩm này. Nguyên nhân là do chúng có thể tiếp xúc với lúa mì hoặc lúa mạch trong quá trình sản xuất, đóng gói. Tình trạng này được gọi là lây nhiễm chéo.

Hình 6: Cẩn trọng khi ăn yến mạch

Nếu bạn vẫn muốn thử ăn yến mạch, hãy chọn những loại có nhãn mác “không chứa gluten” và ăn với một lượng vừa phải để đảm bảo an toàn cho bản thân.

Nếu bạn bị bệnh Celiac, bạn cần tuân theo chế độ ăn không chứa gluten nghiêm ngặt suốt đời để cải thiện các triệu chứng và giảm nguy cơ mắc các biến chứng sức khỏe lâu dài